Vier SON-T lampen per tralie is momenteel nog steeds de standaard voor een belichte tomatenteelt in België, maar LED belichting vindt steeds meer zijn weg naar de praktijk. Momenteel meestal in de vorm van hybride belichting, maar je kan ook jaarrond tomaten telen met enkel LED belichting. Op deze manier bespaar je aanzienlijk op elektriciteit doordat LED lampen elektriciteit efficiënter omzetten in licht. In de winter moet je meer stoken om je kas op eenzelfde temperatuur te brengen, maar zelfs als je dit in rekening brengt, gebruik je met full-LED minder energie om 1 kilogram tomaten te telen dan met SON-T.
Hybride belichting in opkomst
Ongeveer 20% van het areaal tomaat in België is ondertussen belicht. Het grootste deel hiervan is nog steeds belicht met SON-T lampen, maar LEDs zijn in opmars. Steeds vaker kiest men voor SON-T in combinatie met LEDs, de zogenaamde hybride belichting. In 2020 zal ongeveer 25% van het belichte areaal tomaat bestaan uit hybride belichting. Twee jaar geleden rustte Proefcentrum Hoogstraten een afdeling uit met enkel LED lampen om de mogelijkheden van full-LED te verkennen. Dat je jaarrond tomaten kan telen met full-LED is duidelijk. Enkele telers wagen zich er zelfs al aan. PCH maakt de vergelijking tussen de productie, licht-efficiëntie en het energieverbruik met full-LED ten opzichte van SON-T.
Twee jaar LED versus SON-T
De full-LED afdeling werd uitgerust met 135 µmol/m²s toplight (Philips GreenPower LED toplighting DR/W LB; regular output) en 75 µmol/m²s interlight (Philips GreenPower LED interlighting; high output). In de SON-T afdeling hangen 4 SON-T lampen per tralie (169 µmol/m²s). Zowel in het teeltseizoen 2017-2018 als in 2018-2019 werd Merlice (De Ruiter) gebruikt als cultuurras, in het eerste jaar geënt-getopt op Maxifort (De Ruiter) en in het tweede jaar op DR 0141 TX (De Ruiter). Beide jaren werd er half oktober geplant en liep de teelt door tot begin oktober van het jaar erna. De eindstengeldichtheid bedroeg telkens 3,75 stengels/m² voor SON-T en 4,6 stengels/m² voor full-LED. De SON-T lampen werden beide teeltseizoenen half april definitief uitgeschakeld. In het eerste jaar gingen de toplights samen met de SON-T lampen half april definitief mee uit en konden de interlights nog branden tussen 05:00 en 12:00 indien de natuurlijke straling lager was dan 600 W/m². In het tweede jaar konden zowel de toplights als de interlights na april nog branden tussen 04:00 en 13:00 indien de natuurlijke straling lager was dan 400 W/m².
11% tot 17% hogere productie met full-LED
In beide teeltseizoen was de productie hoger met full-LED dan met SON-T (Figuur 1). In het eerste jaar was de productie 11% hoger en in het tweede jaar zelfs 17% doordat ook de toplights nog gebruikt werden in de zomer en het najaar. Het gemiddeld vruchtgewicht was iets lager met full-LED door de hogere stengeldichtheid, maar dit werd overgecompenseerd door een hoger aantal geoogste vruchten per m².
Figuur 1: De productie (kg/m²) van Merlice met SON-T en full-LED. In beide teeltseizoenen is de productie hoger door full-LED, namelijk 11% in 2017-2018 en 17% in 2018-2019.
8% tot 17% meer licht ontvangen door full-led
In totaal kregen de planten met full-LED 8% en 17% meer licht in respectievelijk het eerste en tweede teeltseizoen dan de planten met SON-T. Dit komt enerzijds doordat er in de full-LED afdeling meer licht geïnstalleerd is (210 t.o.v. 169 µmol/m²s). Anderzijds werden de LEDs in de zomer en het najaar nog gebruikt, in tegenstelling tot de SON-T lampen. De hoeveelheid zonlicht was gelijkaardig in beide teeltseizoenen.
Efficiëntie full-LED gelijk aan SON-T
De efficiëntie waarmee de plant omgaat met het licht kunnen we uitdrukken als gram tomaat geproduceerd per mol licht (som van het natuurlijk licht en licht van de lampen) ontvangen. Er is geen verschil in efficiëntie tussen full-LED en SON-T (Figuur 2). Merlice produceert gemiddeld 11 g/mol, onafhankelijk van de lichtbron.
Figuur 2: De efficiëntie van het lichtgebruik (g/mol) is even groot voor full-LED als SON-T. Merlice produceert gemiddeld 11 g/mol, onafhankelijk van het belichtingssystemen.
28% tot 15% minder elektriciteit verbruikt per kilogram tomaat met full-LED
Een voordeel van LEDs is dat ze energiezuiniger zijn dan SON-T lampen. Door ze in de zomer en het najaar te gebruiken, ga je het elektriciteitsverbruik echter weer verhogen. In de zomer en het najaar van 2017-2018 hebben we enkel de interlights laten branden en was het elektriciteitsverbruik op het einde van het teeltseizoen lager dan dit van de SON-T lampen. Door zowel de toplights als de interlights te laten branden (2018-2019) was het totale elektriciteitsverbruik bijna even hoog als dit van de SON-T lampen. Als we het elektriciteitsverbruik uitdrukken per kilogram tomaat geproduceerd, zien we dat één kilogram tomaat in beide teeltseizoenen toch minder elektriciteit vraagt met full-LED (Figuur 3). In 2017-2018 is het verschil 28%. In 2018-2019 is dit ‘slechts’ 15%.
Figuur 3: Elektriciteitsverbruik per kilogram tomaat met SON-T en LED. 1 Kilogram tomaat vraagt 28 (2017-2018) tot 15% (2018-2019) minder elektriciteit met full-LED, afhankelijk van hoeveel de LED in de zomer en het najaar gebruikt worden.
Om in beide afdelingen eenzelfde temperatuur te krijgen, moesten we in de winter meer stoken met full-LED. Zelfs als we dit in rekening brengen, is er met full-LED nog steeds minder energie nodig per kilogram tomaat.
Gebrek aan stralingswarmte is geen probleem
Doordat LEDs elektriciteit efficiënter omzetten in licht produceren ze minder warmte dan SON-T lampen. Dit is de reden dat LEDs in de zomer en het najaar nog gebruikt kunnen worden. In de winter is de stralingswarmte van de SON-T lampen echter nuttig voor de plantengroei en dus gewenst. Om dit ‘gebrek’ aan stralingswarmte op te vangen, hebben we in 2017-2018 in één deel van de serre de groeibuis boven de kop van de planten gehangen, terwijl in het andere deel de groeibuis op een standaard hoogte hing. Uiteindelijk bleek de productie lager (11%) door de groeibuis bovenaan te hangen. Dit is dus geen verbetering. Door de kop van de plant in de winter op een andere manier op te warmen, bijvoorbeeld met verrood licht of door het gebruik van twee groeibuizen (1 bovenaan en 1 op normale hoogte), kan de productie met full-LED mogelijks verhoogd worden, maar dan wordt het productiesysteem minder duurzaam en uiteindelijk hebben we nu al 11% tot 17% meer productie ten opzichte van een serre met enkel SON-T lampen.
Tekst via: Wendy Vanlommel (Proefcentrum Hoogstraten), gepubliceerd in Proeftuinnieuws.
OVERIGE NIEUWSBERICHTEN
